หากใครได้มีโอกาสไปเที่ยวเนเธอร์แลนด์ อาจจะได้เคยเห็นของที่ระลึกอย่างพวกกุญแจที่มีรองเท้าห้อยอยู่ หรือรูปรองเท้าทรงแปลกตาอยู่บนพวกของชำร่วยของฝากในร้านขายของที่ระลึก ซึ่งรองเท้าทรงแปลกตาพวกนี้ไม่ใช่รองเท้าทั่วไปเพราะรองเป็นเท้าไม้ หรือที่ชาวดัตช์เรียกว่า “Klompen” เป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ที่คนทั่วโลกรู้จักกันดีเมื่อพูดถึงเนเธอร์แลนด์ แต่รู้หรือไม่ว่า รองเท้าไม้อันนี้มีประวัติยาวนานกว่าหลายร้อยปี และสะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาและวิถีชีวิตของผู้คนที่อาศัยอยู่บนผืนดินที่เต็มไปด้วยน้ำและโคลนอย่างชาวดัตช์ค่ะ
ชาวดัตช์เริ่มสวมใส่รองเท้าไม้ตั้งแต่ช่วงศตวรรษที่ 13 โดยคู่ที่เก่าที่สุดเท่าที่เคยค้นพบ ถูกพบในบึงพรุที่เมืองเดรนเท (Drenthe) ทางตอนเหนือของประเทศเนเธอร์แลนด์ รองเท้าคู่นี้ทำจากไม้เอลเดอร์ (Alder wood) แกะสลักขึ้นจากไม้ทั้งท่อนเพียงท่อนเดียว ซึ่งถือเป็นหลักฐานที่แสดงถึงความชาญฉลาดของช่างฝีมือในยุคนั้น ที่สามารถสร้างรองเท้าที่ทั้งทนทานและใช้งานได้จริง
ในอดีต ชาวนา ชาวประมง และแรงงานทั่วไปมักใช้รองเท้าไม้ในชีวิตประจำวัน เพราะช่วยปกป้องเท้าจากโคลน น้ำ และของมีคมได้ดี พื้นดินของเนเธอร์แลนด์ในเวลานั้นเปียกและนุ่มมาก ทำให้รองเท้าหนังไม่คงทนพอ แต่รองเท้าไม้กลับแข็งแรง ทำความสะอาดง่าย และยังช่วยรักษาอุณหภูมิของเท้าให้อบอุ่นในฤดูหนาวและเย็นสบายในฤดูร้อนค่ะ
รองเท้าไม้ที่บอกเล่าเรื่องราวของผู้สวมใส่
อันที่จริงแล้วรองเท้าไม้ไม่ได้มีรูปร่างแบบเดียวกันทั้งหมด แต่ถูกออกแบบให้เหมาะกับการทำงานของแต่ละอาชีพค่ะ
รองเท้าไม้บางคู่เรียบง่าย แต่บางคู่ก็เป็นงานศิลปะชั้นเยี่ยม จะถูกแกะสลักลวดลายอย่างประณีต หรือทาสีลวดลายดอกไม้สดใสตามภูมิภาค
นอกจากนี้ ยังมีความเชื่อและประเพณีที่เกี่ยวข้องกับรองเท้าไม้ด้วยนะคะ เช่น การมอบรองเท้าไม้แกะลายอย่างสวยงามให้หญิงคนรักเป็นของขอแต่งงาน หากเธอตอบรับ เธอจะใส่มันในวันแต่งงาน ถือเป็นสัญลักษณ์แห่งความรักและความภักดี
ศิลปะแห่งการทำรองเท้าไม้
ใช่ว่ารองเท้าแบบนี้จะทำกันออกมาได้ง่ายๆนะคะ เพราะการทำรองเท้าไม้ในอดีตเป็นงานฝีมือที่ต้องใช้ทักษะและความละเอียดสูง ซึ่งเริ้มตั้งแต่การเลือกเนื้อไม้ โดยช่างจะเลือกไม้ที่มีความหนาแน่นกำลังดี อย่างไม้เอลเดอร์หรือไม้ป็อปลาร์ จากนั้นจะนำมาแช่น้ำให้นิ่มสำหรับขั้นตอนต่อไปในการแกะแบบโดยใช้มีดและสิ่วแกะสลักจนได้รูปทรงพอดีเท้าสำหรับผู้สวมใส้ จากนั้นจึงขุดด้านในให้กลวง และนำไปตากแดดหรือวางในที่อุ่นให้แห้งสนิท ซึ่งขั้นตอนนี้ใช้เวลาหลายสัปดาห์
ปัจจุบัน แม้เครื่องจักรจะเข้ามาช่วยให้ผลิตได้รวดเร็วขึ้น แต่ยังมีช่างฝีมือแบบดั้งเดิมบางคนที่สืบทอดเทคนิคการแกะไม้แบบโบราณ เพื่อรักษาศิลปะการทำ klompen ให้คงอยู่และแสดงอัตลักษณ์ของวัฒนธรรมชาวดัตช์ที่มีมาอย่างยาวนาน
รองเท้าไม้ในยุคใหม่
ทุกวันนี้ ชาวดัตช์ในเมืองใหญ่ไม่ค่อยสวมรองเท้าไม้ในชีวิตประจำวันแล้ว แต่ในพื้นที่ชนบทและฟาร์มบางแห่ง ชาวนาหรือคนทำสวนยังนิยมใช้ เพราะมันกันน้ำ ทนทาน และใส่สบายกว่าที่คิด หลายคนบอกว่า “รองเท้าไม้ช่วยให้เท้าหายใจได้ดี และพร้อมลุยทุกสภาพพื้นดิน”
รองเท้าไม้ยังคงเป็นสัญลักษณ์สำคัญของวัฒนธรรมดัตช์ ที่สะท้อนถึงความเรียบง่ายและความขยันของผู้คนที่ผลิตรองเท้านี้ขึ้นมาใช้ตอบโจทย์ในชีวิตประจำวัน ปัจจุบันนักท่องเที่ยวสามารถพบเห็นได้ทั่วไปในร้านของที่ระลึก — ไม่ว่าจะเป็นรองเท้าไม้จริงจังขนาดใหญ่ พวงกุญแจจิ๋ว หรือแม่เหล็กติดตู้เย็นสีสดใส หรือจะซื้อรองเท้าไม้แบบสวมได้จริงก็มีขายนะคะ
บางเมือง เช่น โวเลนดัม (Volendam) หรือซานส์สคันส์ (Zaanse Schans) ยังจัดแสดงการทำรองเท้าไม้แบบดั้งเดิมให้ชม และบางงานเทศกาลยังมีการเต้นรำในชุดพื้นเมืองพร้อมรองเท้าไม้ เสียงเคาะ “ก๊อก ก๊อก” ของพื้นไม้กลายเป็นจังหวะดนตรีที่เต็มไปด้วยชีวิตชีวา
ความเรียบง่ายที่คงอยู่ข้ามศตวรรษ
แม้รองเท้าไม้จะไม่ใช่ของใช้ในชีวิตประจำวันอีกต่อไป แต่ก็ยังคงเป็น ส่วนหนึ่งของอัตลักษณ์ชาวดัตช์ มันบอกเล่าเรื่องราวของการปรับตัวกับธรรมชาติ การต่อสู้เพื่อเลี้ยงชีพ และศิลปะพื้นบ้านที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น รองเท้าไม้จึงไม่ใช่แค่รองเท้า — แต่มันคือ “เรื่องราวของชาวดัตช์” ที่เดินทางข้ามกาลเวลา จากฟาร์มโคลนในอดีต สู่พิพิธภัณฑ์และหัวใจของผู้คนในปัจจุบัน
แหล่งอ้างอิง
https://www.iamexpat.nl/lifestyle/lifestyle-news/brief-history-clogs-aka-klompen
https://dutchreview.com/culture/dutch-clogs/
